DİJİTAL TUZAKLAR: İade Edilemeyen Ürünler ve Mağdur Vatandaşlar
Alışverişin Yeni Yüzü
Son yıllarda internet üzerinden alışveriş, hızla büyüyen bir sektör haline geldi. Kolaylık, çeşitlilik ve zaman tasarrufu gibi avantajlarıyla milyonlarca tüketici online platformlara yöneliyor. Ancak bu dijital konforun arkasında, birçok tüketiciyi mağdur eden görünmez tuzaklar da var: iade edilemeyen ürünler.
HANGİ ÜRÜNLER İADE EDİLEMİYOR?
Türkiye'de yürürlükte olan Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği’ne göre bazı ürünlerde cayma hakkı kullanılamıyor. Bunlar arasında:
• Kişiye özel üretilen ürünler (örneğin özel ölçüde mobilya veya kişiselleştirilmiş hediyeler)
• Hijyen ve sağlık açısından iadesi uygun olmayan ürünler (iç çamaşırı, kozmetik, kulaklık gibi)
• Ambalajı açılmış dijital içerikler (kitaplar, yazılımlar, CD/DVD’ler)
• Bozulma riski taşıyan gıda ürünleri
• Belirli tarihlerde sunulan hizmetler (konaklama, etkinlik bileti vb.)
Bu istisnalar, tüketicinin cayma hakkını kullanmasını engelleyebiliyor. Ancak sorun, bu ürünlerin açıkça belirtilmemesi ya da tüketiciye yeterli bilgilendirme yapılmamasıyla başlıyor.
MAĞDURİYETİN ANATOMİSİ
Birçok vatandaş, ürünün iade edilemeyeceğini ancak satın aldıktan sonra öğreniyor. Satıcılar, “iade yoktur” gibi ifadelerle tüketiciyi cayma hakkından mahrum bırakmaya çalışıyor. Oysa hukuken, tüketici 14 gün içinde hiçbir gerekçe göstermeksizin ürünü iade edebilir. Eğer cayma hakkı hakkında bilgilendirme yapılmamışsa bu süre 1 yıla kadar uzayabilir.
Ancak uygulamada, satıcılar:
• İade taleplerini reddediyor
• Kargo ücretini tüketiciye yüklüyor
• Ücret iadesini geciktiriyor veya eksik yapıyor
Bu durum, özellikle yaşlılar, dijital okuryazarlığı düşük bireyler ve kırsal bölgelerde yaşayan vatandaşlar için ciddi mağduriyetlere yol açıyor.
TÜKETİCİ NE YAPMALI?
Mağduriyet yaşamamak için tüketicilerin dikkat etmesi gereken bazı adımlar var:
• Satın almadan önce cayma hakkı ve iade koşullarını kontrol etmek
• Satıcıdan yazılı bilgilendirme talep etmek
• İade talebini yazılı olarak (e-posta, mesaj) iletmek
• Gerekirse Tüketici Hakem Heyeti’ne başvurmak
Unutulmamalıdır ki, satıcı “iade yok” dese bile bu ifade hukuken geçerli olmayabilir.
SONUÇ: Dijital Dünyada Hak Aramak
İnternet alışverişi, hayatı kolaylaştırırken aynı zamanda tüketici haklarının daha görünür ve erişilebilir olmasını gerektiriyor. Bilinçli tüketici olmak, bu dijital tuzaklardan korunmanın en etkili yolu. Devletin ve tüketici derneklerinin bu konuda daha aktif rol alması, mağduriyetlerin önüne geçilmesini sağlayabilir.
01.09.2025 M.Sadullah SAĞLAM