TÜRKİYE’DE GELİR DAĞILIMI ADALETSİZLİĞİ NEDENLERİ, SONUÇLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

21 Aralık 2025, 00:03

Bu çalışma, Türkiye’de gelir dağılımı adaletsizliğinin tarihsel gelişimini, mevcut durumunu ve toplumsal sonuçlarını incelemektedir. OECD verilerine göre Türkiye, gelir eşitsizliğinin en yüksek olduğu ülkeler arasında yer almakta; bu durum ekonomik büyümenin toplumsal refaha dönüşmesini engellemektedir. Makalede gelir dağılımı adaletsizliğinin nedenleri, uluslararası karşılaştırmalar ve çözüm önerileri ele alınarak, sürdürülebilir kalkınma için politika önerileri sunulmaktadır.

Gelir dağılımı, ekonomik kalkınmanın toplumsal refaha dönüşmesinde kritik bir göstergedir. Adil bir gelir dağılımı, yalnızca ekonomik büyümenin değil, aynı zamanda sosyal barışın ve demokratikleşmenin de güvencesidir. Türkiye’de gelir dağılımı uzun yıllardır ciddi bir adaletsizlik sorunu olarak gündemde kalmaktadır. Bu makale, Türkiye’de gelir dağılımı adaletsizliğinin nedenlerini ve sonuçlarını akademik bir çerçevede değerlendirmektedir.

Türkiye’de gelir dağılımı üzerine yapılan çalışmalar, özellikle 1980 sonrası dönemde serbest piyasa politikalarının etkisiyle eşitsizliğin arttığını göstermektedir. TÜİK verileri, Gini katsayısının son yıllarda yükseldiğini ve Türkiye’nin OECD ülkeleri arasında gelir eşitsizliğinde üst sıralarda yer aldığını ortaya koymaktadır. Literatürde öne çıkan temel nedenler şunlardır:

• Eğitimde fırsat eşitsizliği

• Bölgesel kalkınma farklılıkları

• Vergi sistemindeki adaletsizlikler

• Kayıt dışı istihdamın yaygınlığı

Türkiye’de gelir dağılımı adaletsizliği şu başlıklar altında gözlemlenmektedir:

• Ekonomik Faktörler: Yüksek enflasyon, düşük ücret politikaları ve işsizlik oranları.

• Sosyal Faktörler: Eğitim ve sağlık hizmetlerine erişimdeki eşitsizlik.

• Coğrafi Faktörler: Batı bölgeleri ile doğu ve güneydoğu arasındaki gelir uçurumu.

• Vergi Politikaları: Dolaylı vergilerin yüksekliği, doğrudan vergilerin yetersizliği.

Tarihsel Bakış

1980’lerden itibaren uygulanan neoliberal politikalar, ekonomik büyümeyi hızlandırmış ancak gelir dağılımındaki uçurumu derinleştirmiştir. 2000’li yıllarda yaşanan hızlı büyüme dönemlerinde yüksek gelir grupları bu büyümeden daha fazla pay alırken düşük gelirli kesimler aynı oranda faydalanamamıştır. Bu durum, ekonomik büyümenin “adil paylaşım” ilkesinden uzaklaştığını göstermektedir.

Uluslararası Karşılaştırmalar

OECD ülkeleri arasında yapılan karşılaştırmalarda Türkiye’nin gelir eşitsizliği göstergeleri dikkat çekicidir. İskandinav ülkelerinde sosyal devlet politikaları sayesinde gelir dağılımı daha dengeliyken, Türkiye’de sosyal transferlerin yetersizliği ve vergi sisteminin adaletsizliği bu farkı büyütmektedir.

Gelir dağılımındaki adaletsizlik, yalnızca ekonomik göstergeleri değil, aynı zamanda toplumsal yapıyı da derinden etkilemektedir. Yoksulluk oranlarının artması, sosyal huzursuzlukların ve toplumsal kutuplaşmanın zeminini hazırlamaktadır. Ayrıca genç nüfusun fırsat eşitsizliği nedeniyle eğitim ve iş hayatında geri kalması, uzun vadede ülkenin kalkınma potansiyelini sınırlamaktadır.

Geleceğe Yönelik Riskler

Gelir dağılımındaki adaletsizlik, gelecekte Türkiye’nin ekonomik ve sosyal yapısını tehdit edebilecek riskler barındırmaktadır:

• Sosyal kutuplaşma

• Ekonomik kırılganlık

• Beyin göçü

• Demokratikleşme sorunları

Türkiye’nin gelir dağılımı sorununu çözmek için yalnızca ekonomik değil, aynı zamanda sosyal ve kurumsal reformlara ihtiyaç vardır:

• Sosyal devletin güçlendirilmesi

• Adil vergi sistemi

• İstihdam politikaları

• Bölgesel kalkınma stratejileri

• Şeffaflık ve hesap verebilirlik

Türkiye’de gelir dağılımı adaletsizliği, ekonomik büyümenin toplumsal refaha dönüşmesini engelleyen en önemli yapısal sorunlardan biridir. Bu sorunun çözümü için eğitimde fırsat eşitliği, vergi reformu, sosyal politikaların genişletilmesi ve bölgesel kalkınma projeleri kritik öneme sahiptir. Gelir dağılımında adaletin sağlanması, Türkiye’nin sürdürülebilir kalkınma hedefleri açısından vazgeçilmez bir önceliktir.

20.12.2025 M.Sadullah SAĞLAM