Trabzon’un yitik tarihi

Trabzon’da, Erdoğdu Mahallesi’ne çıkılan ana yoldan bakıldığında, sol yamaçta kalan Ortahisar Kalesi’nin surlarında dalgalanan büyük Türk bayrağının hemen arkasında kalan bahçede gömülü bir yitik tarih yatıyor. Söz konusu yerde, yer altına doğru 2-3 kat olduğu tahmin edilen bir saray kalıntısı yatarken, sarayın alt katlarının temel izlerinin 3. yüzyıla dayandığı bildirildi.

14. yüzyılda ise Trabzon’da, bu yerin Kommenon Prensliği olarak da kullanıldığı belirtilirken, Trabzon KTÜ Mimarlık Bölümü’nün önemli isimlerinden Prof. Dr. Ömer İskender Tuluk ve Konya Karatay Üniversitesi’nde görevli Prof. Dr. Haşim Karpuz, Ankara Gazi Üniversitesi’nden Prof. Dr. Seyfi Başkan ve KTÜ Arkeoloji-Sanat Tarihi Bölümü’nde başkan iken Prof. Dr. Mehmet Yavuz’un da bir dönem yakından takip ettiği, tarihi Tekfur Sarayı için, kazı çalışmalarına başlanmasında önemli mesafeler kat edildiği öğrenildi. Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Mimarlık Fakültesi’nden Prof. Dr. Ömer İskender Tuluk, “KTÜ’den ayrılmadan önce, Sanat Tarihi Bölümü başkanımız Prof. Dr. Mehmet Yavuz önderliğinde arkeolojik çalışmalar için bir grup gelecek ve kazı çalışmaları yapılacaktı. Fakat daha sonraki süreç nasıl işledi, nasıl gelişti, son durum nedir bilmiyorum’’ dedi.

KARARGAH BİNASI OLARAK KULLANILMIŞTI

Trabzon’a kültür ve turizm açısından halen kazandırılması beklenen, Boztepe yamaçlarındaki Kızlar Manastırı’ndan sonra, Tekfur Sarayı’nın da gün yüzüne çıkartılması, ülkede ses getirecek tarihi ve turistik bir yer daha turizmin hizmetine sunulmayı bekliyor. Zamanında karargah binası olarak da kullanılmış binanın, yatay olarak uzun ve iki katlı olduğu ve alt katının da bulunduğu biliniyor. Kalıntılarının büyük bir bölümü otlarla ve ağaçlarla kaplı toprak altında duran Tekfur Sarayı için gerekli izinlerin Ankara’dan onaylandığı ama ödenek yetersizliği, yani söz konusu bakanlıktaki ödeme sıkıntıları nedeniyle, bu projenin şimdilik askıda bekletildiği sanılıyor. Bazı üniversitelerin Arkeoloji bölümlerinde, burayla ilgili aylar süren çalışmaları sonunda, kazıya başlanabileceği hakkında raporlar olduğu da öne sürülüyor. Adı geçen sarayın etrafındaki, kalenin kuruluşu ise M.Ö 7. yüzyıla, yani 800’lü yıllara kadar dayandığı ifade edilirken, iç kale bölümündeki odaların da, mevcut olan saray kalıntıları ile birlikte yüzyıllardır toprak altında kaldığı biliniyor. Konuyla ilgili olarak Trabzon Kültür ve Turizm Müdürü Ali Ayvazoğlu, “Belediyelerin himayesinde olan yerlere, yanlış bir uygulama yapılmıyorsa müdahale yetkimiz yok. Biz sadece tarihi ve kültür varlıkların tescilini, tespitini, koruyuculuğunu yapıyoruz. Yerli, yabancı ziyaretçilerin bu şehirde daha fazla kalmalarını istiyorsak, buradaki bir imparatorluk başkentine ait olan sarayı hizmete açmak için, bize düşeni yapacağız’’ dedi.

iLK KAZMAYI VURUN

Bahçecik Mahallesi çıkışında, yolun adeta ortasında duran, Üçgülle adıyla da bilinen tarihi İç Kale Camisi’nin arkasında kalan kısmı da kapsayan bölümde, tekfur krallarının, yani haç taşıyan bölge valisi anlamına gelen Bizans tekfurlarının, kızlarının kullandığı hamam kalıntılarının da olduğu yapılan araştırmalarda bir kez daha belirtilmiş. Konuya en çok hassasiyet gösteren isimlerden biri olan, KTÜ Sanat Tarihi Bölümü’nden Prof. Dr. Mehmet Yavuz ise “Konunun uzmanı bizleriz ama Büyükşehir Belediyesi her şeyi biliyor. Biz gerekli uyarıları yaparak raporlarımızı istenilen yerlere bilirkişiler olarak sunduk. Ne yapılacağını, yapılaşmanın ne ölçekte olacağını sorduk. İç kale, Yukarı Hisar’da kesinlikle yeni yapılaşma olmaması lazım. Önce kazı ve sondaj çalışması yapılması lazım. Sadece kazıda çıkabilecek tarihi parçaların bile, orada yapılacak olan bir müzede sergilenmesi gerekir’’ diye konuştu.

Çok eski yıllarda, dönem dönem tadilattan geçmiş olan sarayın üst kısımlarında, 13. yüzyıllarda Teodorah’ın odasının var olduğu hatırlatılırken, kazıların arkeolojik çalışmalar içerisinde başlatılması dört gözle bekleniyor. Trabzon’a turizm açısından teras seyrindeki bu yeni yerin kazandırılması için, kulaklar şimdi bağlı olan bakanlıktan gelecek “ilk kazmayı vurun’’ çağrısını, yazılı olarak bekliyor. Konuyla ilgili olarak en yetkili isim olan, Trabzon Büyükşehir Belediyesi imardan sorumlu başkan yardımcısı Cengiz Çolak, “İmar planını yaptık ama Şehir Plancıları Odası bize dava açtı. Bilirkişi olarak da daha önce kendi yönetimlerinde görev almış bir ismin aleyhimize karşı şahitlik yapmasına biz de karşı çıktık. Yerel mahkeme imar planımızı iptal edince, Danıştay’a itiraz etmiştik. Danıştay da itirazımızı uygun gördü ve mahkeme sonuçlandı. Yalnız 2,5 yıl süren bu karşılıklı yazışmalar ve mahkemeler bu işi uzattı. Yoksa şimdiye kadar kazı çalışmaları başlamış olacaktı’’ dedi.